Οι μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις στην άνοια έρχονται να ενισχύσουν το θεραπευτικό αποτέλεσμα των διαθέσιμων φαρμάκων και έχουν το πλεονέκτημα ότι δεν προκαλούν παρενέργειες ενώ παράλληλα είναι ιδιαίτερα ευέλικτες καθώς μπορούν να προσαρμόζονται στις ανάγκες του κάθε ασθενή. Έτσι, προσφέρονται ατομικά ή ομαδικά προγράμματα που συνδυάζουν μία ή και περισσότερες παρεμβάσεις, εφαρμόζονται με επιτυχία σε άτομα που πάσχουν από διαφορετικά είδη άνοιας και κυρίως, διαφοροποιούνται σε επίπεδο στόχων, μέσων και μορφής ανάλογα με το στάδιο της νόσου. Στην Ελλάδα τέτοιου είδους παρεμβάσεις πραγματοποιούνται κυρίως στα Κέντρα Ημερήσιας Φροντίδας ατόμων με άνοια ή σε αντίστοιχα ιδιωτικά.

Παρακάτω περιγράφονται εν συντομία οι πιο διαδεδομένες από τις μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις.

Νοητική ενδυνάμωση

Οι γνωστικές λειτουργίες (μνήμη, λόγος, κρίση, προσοχή κλπ.) βρίσκονται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος της συγκεκριμένης παρέμβασης. Στόχος της είναι να καταφέρει να σταθεροποιήσει ή ακόμα και να μειώσει τις γνωστικές διαταραχές του ατόμου. Χρησιμοποιεί μεγάλη ποικιλία δραστηριοτήτων όπως ασκήσεις μνήμης, προσανατολισμό στην επικαιρότητα, επανεκμάθηση πληροφοριών, καταγραφές και συνειρμούς (ονόματα αγαπημένων προσώπων, ονόματα αντικειμένων), εκπαίδευση στη χρήση μνημονικών βοηθημάτων (π.χ. σημειωματάριο, ημερολόγιο)

Τα τελευταία χρόνια, πολλά προγράμματα νοητικής ενδυνάμωσης γίνονται με τη χρήση των νέων τεχνολογιών. Υπάρχουν πλέον αρκετές εφαρμογές με ασκήσεις για την εξάσκηση όλων των νοητικών λειτουργιών, στις οποίες μπορούμε να έχουμε πρόσβαση μέσω του υπολογιστή μας, του tablet μας ή του έξυπνου κινητού μας. Οι ασκήσεις αυτές έχουν τη μορφή παιχνιδιών κάνοντας τη νοητική άσκηση πιο ενδιαφέρουσα και διαδραστική. Το πρόγραμμα LLM-Care BrainHQ αποδεδειγμένα επιταχύνει και οξύνει την οπτική αλλά και την ακουστική επεξεργασία, βελτιώνει τη σκέψη, τη συγκέντρωση, την παρατηρητικότητα, αλλά και τη μνήμη. Το BrainHQ απευθύνεται σε ώριμους ενήλικες, ηλικιωμένους με αρχικά ελλείμματα συγκέντρωσης ή μνήμης, καθώς και άτομα άλλων ευπαθών ομάδων στοχεύοντας σε μια ποιοτική και πιο ανεξάρτητη διαβίωση. Τα  προγράμματα εκπαίδευσης εγκεφάλου υπόσχονται να διατηρήσουν τις γνωστικές ικανότητες.

Ψυχοθεραπεία

Υπάρχουν πολλές ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις οι οποίες λειτουργούν βοηθητικά στα ηλικιωμένα άτομα προσφέροντας στην αποδοχή της διαδικασίας της γήρανσης αλλά και της απώλειας. Οι ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις μπορούν να γίνονται ατομικά ή και ομαδικά και στοχεύουν στην υγιή γήρανση, στη θετικότερη στάση απέναντι στη ζωή, στην ποιοτικότερη διαβίωση και στην καταπολέμηση των αρνητικών συναισθημάτων. Επιγραμματικά θα αναφερθώ στη Σωματική Ψυχοθεραπεία η οποία μπορεί να βελτιώσει μέσω εξειδικευμένων ασκήσεων την ποιότητα ζωής και την επαφή με τον εαυτό μέσω του σώματος. Ακόμα, λειτουργεί μέσα από την αναπνοή και τη χαλάρωση, δρώντας ως ρυθμιστής του άγχους και επαναφέροντας αναμνήσεις μέσω σωματικής μνήμης. Επιπλέον, μέσα από ομαδικές δραστηριότητες, ενισχύει την κοινωνική αλληλεπίδραση, την αυτοπεποίθηση και τη δημιουργία δεσμών. Μέσω της σωματικής ψυχοθεραπείας, οι συμμετέχοντες εμπλέκονται σε παιχνίδια δυαδικά ή ομαδικά βιώνοντας συναισθήματα και εμπειρίες τις οποίες επεξεργάζονται και συζητούν στο τέλος της συνεδρίας, γεγονός που συμβάλει στη ρύθμιση του συναισθήματος και στην ψυχοκοινωνική υποστήριξή τους. Επίσης η  γνωσιακή-συμπεριφορική ψυχοθεραπεία χρησιμοποιείται συχνά σε άτομα με άνοια με σκοπό την ανάκτηση δεξιοτήτων που έχουν χαθεί ή την αποδοχή της απώλειας.

Θεραπεία πρόκλησης ευχάριστων αναμνήσεων

Κάθε συνεδρία οργανώνεται γύρω από ένα συγκεκριμένο θέμα (π.χ. οικογένεια, εργασία κλπ.). Τα άτομα με άνοια ενθαρρύνονται να ανασύρουν και να μοιραστούν με την ομάδα αναμνήσεις από το παρελθόν. Χρησιμοποιείται μεγάλη ποικιλία ερεθισμάτων (φωτογραφίες, αντικείμενα μουσική, γεύσεις κλπ.). Στόχος της θεραπείας είναι η ενθάρρυνση της κοινωνικοποίησης, η πρόκληση ευχάριστων συναισθημάτων και η ενίσχυση της ταυτότητας του πάσχοντος.

Θεραπείες τέχνης

Δραστηριότητες όπως η ζωγραφική και η μουσικοθεραπεία δίνουν την ευκαιρία στα άτομα με άνοια να εκφράσουν με μη λεκτικό τρόπο τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους. Οι θεραπείες τέχνης φαίνεται ότι βελτιώνουν τη συναισθηματική κατάσταση των ασθενών και ότι ενισχύουν την αυτοπεποίθησή τους.

Φυσιοθεραπεία

Η φυσιοθεραπεία βοηθά στην αντιμετώπιση των διαταραχών κινητικότητας, στην εκγύμναση σωματικών δεξιοτήτων (κινητικότητα, ισορροπία, αντοχή) και στην ανακούφιση από έντονες σωματικές ενοχλήσεις.

Γυμναστική

Τα προγράμματα σωματικής άσκησης για άτομα με άνοια περιλαμβάνουν συνήθως περπάτημα, ποδηλασία, αεροβική γυμναστική και ασκήσεις ισορροπίας και μυϊκής ενδυνάμωσης. Τα προγράμματα αυτά βοηθούν τα άτομα να διατηρούν σε ικανοποιητικό επίπεδο τη φυσική τους κατάσταση και ταυτόχρονα συμβάλουν στο να καταπολεμηθούν τα καταθλιπτικά συναισθήματα.